بازتاب نمادین عناصر اربعه در مثنوی

مولانا یکی از بزرگترین شاعران عارف ادب فارسی که توانسته است با بیان حقایق عرفانی در قالب حکایات جذاب و دلاویز، مثنوی را در زمره ی یکی از مهمترین متون نظم عرفانی درآورد. در این پژوهش نگارنده کوشیده است که عناصر اربعه را در این اثر بشکوه مورد نقد و بررسی قرار دهد تا روشن شود که مولانا تا چه حد عناصر اربعه را در معانی عرفانی به کار برده و بازتاب نمادین هر یک از عناصر اربعه در مثنوی، تا چه حد برجسته و نمایان است؟ از دیگر سو هر یک از عناصر اربعه، چه بازتاب های نمادینی در مثنوی داشته و بسامد کاربرد نمادین هر یک دارای چه کم و کیفی است. در پایان مشخص شد که از بین عناصر ابرعه در مثنوی آب، دارای بیشترین طیف معناهای نمادین است و باد کم ترین بازتاب نمادین را در این اثر عرفانی دارد. به علاوه عناصر اربعه گرچه در مثنوی در ظاهر و نگاه نخست، ممکن است در معنی حقیقی و قاموسی خود به کار رفته باشد، اما مولانا با توجه به ذوق عرفانی خود و کمک از آیات و احادیث ، بعدی عرفانی برای این عناصر قایل شده و آنها را در فرجام، در معانی عرفانی و نمادین به کار گرفته است.